Jan Heinsstraat 3De BARMHARTIGE ZUSTERS VAN DE H. CAROLUS BORROMEUS, de ‘Borromäerinnen’ uit Trier, zochten vanaf 1874 een veilig onderkomen in Nederland vanwege de Duitse Mei-wetten. | 491 |
Dank zij bemiddeling van de zeer godsdienstige Bosschenaar J.A. de Kort kochten ze een terrein aan de Jan Heinsstraat, aan het ‘Plein’. Op 12 mei 1876 namen de zusters daar hun intrek in een herenhuis met een grote tuin. De voormalige looierij ernaast werd afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw. Verder waren er een achterhuis en een koetshuis. Zo ontstond het Carolusgesticht, waarvan de gebouwen tot 1877 voortdurend werden aangepast. W. van Aalst breidde het gesticht in 1892 uit. Op 25 juni 1905 begonnen de voorbereidingen voor de Jozefbouw naar plannen van J. Dony, waarin nieuwe klasse-afdelingen, waskamers en een desinfectie-inrichting waren opgenomen. Bovendien werd de tuin vergroot. In 1912 bouwde men daar een H. Hart-kapelletje. Na de dood van J. de Kort in 1920 betrokken de dienstmeisjes zijn woonhuis aan de Dieze, ze woonden er tot 1968. Architect F.J. Vervest bouwde in 1930 aan het gebouw uit 1892 een modern ziekenhuis. In 1936 werden er ruimten vrijgemaakt voor een nieuw noviciaat, dat tot 1967 57 zusters met eeuwige professie heeft voortgebracht. Jos Margry uit Rotterdam bouwde in 1953 een nieuwe röntgenafdeling, een aula en een kinderafdeling. Ook werden de kamers vergroot. Onder leiding van Jos C.A. Schijvens en K. Verberk bouwde men tussen 1961 en 1966 een groot klooster met kapel. Toen al bleken de bezwaren tegen de locatie in de binnenstad zo groot, dat men een nieuw huis in Noord overwoog. Het ontwerp van Verberk en Pontzen uit Tilburg was in maart 1976 gereed. De gebouwen in de stad werden afgebroken. De kapel is verbouwd tot gemeentearchief. Het twee- en drielaagse gebouw had een brede eclectische gevel. Het geheel maakte een herenhuisachtige indruk met de in stucwerk omlijste en afgeronde T-ramen met kuiven. De bakstenen gevel had een plint, een kordonlijst en een versierde gootlijst onder het zadeldak. Haaks hierop stond aan de rechterzijde een iets naar voren komende zijvleugel, met een ingezwenkte topgevel van drie vensterassen. Er waren zes- en achtruits ramen en een nis met heiligenbeeld. Op het zadeldak stond een achtzijdig klokkentorentje. De strenge zijgevel strekte zich ver naar achter uit. De modernste vleugel, die aan de linkerzijde, had twee zeer hoge bouwlagen en een mezzanino onder een oprijzend zadeldak. Deze brede vleugel sloot met een markante, iets risaliserende topgevel aan op de oude middenbouw. | 492 |
Het ziekenhuis aan de Jan Heinsstraat dat na bijna honderd jaar plaats moest maken voor grootschalige nieuwbouw. In 1874 bood de Vestingwet de stad 's-Hertogenbosch mogelijkheden zich buiten de vestingmuren uit te breiden. In eerste instantie gebeurde dat nog niet: wel werd gebouwd op de voormalige vestinggronden langs de stadsmuren en in het gebied De Plein. Dit stuk grond diende al eeuwen als een schootsveld vanaf het fort de Citadel op de stad. Na 1874 werd daar het Carolusziekenhuis gebouwd. In 1876 vestigden de uit Duitsland door de Kulturkampf verdwenen Zusters van H. Carolus Borromeus zich in 's-Hertogenbosch. Deze vijf zusters richtten zich op de verpleging van zieken, waarvoor zij de patiënten één gulden per dag in rekening brachten. 'Meergegoeden en zij die een aparte kamer verlangen', moesten meer betalen. Ze betrokken een klein pand aan de Jan Heinsstraat, langs de Binnendieze. Steeds meer zieken vonden de weg naar het ziekenhuis, dat dan ook in het midden van de jaren tachtig een grote uitbreiding onderging. Een van de weldoeners van 'de Duitse Zusters aan De Plein' was Harry van Lanschot, die onder meer in 1884 een koe cadeau gaf: het begin van een echte veestapel. Een forse uitbreiding onderging het ziekenhuis in 1953, toen nieuwbouw aan de Jan Heinsstraat/Zuid-Willemsvaart werd betrokken. Maar het hield niet op: een nieuwe kapel met een kloosterflat werd in 1966 gebouwd en er verrees ook een verpleegstersflat. In 1963 werd het ziekenhuis St. Johannes de Deo aan de Papenhulst overgenomen, maar reeds zes jaar later werd Carolus II - zoals deze inmiddels genoemd was - gesloten. Een ziekenhuis in een binnenstad heeft voordelen, maar kent ook nadelen. De moeilijke verkeerssituatie (slechte bereikbaarheid, weinig parkeerruimte) leidde er mede toe dat besloten werd een geheel nieuw ziekenhuis in 's-Hertogenbosch Noord te bouwen. Twintig jaar geleden verhuisden de Congregatie, dan een eeuw actief in 's-Hertogenbosch, en een steeds groeiend aantal leken naar de Herven. Het ziekenhuiscomplex in de binnenstad was inmiddels in handen gekomen van de bouwer van het nieuwe ziekenhuis, als onderdeel van de overeenkomst tussen beide. Later zou de gemeente er eigenaar van worden. Met de bouwonderneming werd afgesproken dat die de nieuwbouw ter plekke mocht uitvoeren. Het gevolg van dit contract was wel, dat de nieuwbouw (de twee flats en de kapel uit de jaren zestig) gehandhaafd bleven en dat juist het oude, negentiende-eeuwse gebouw aan de Jan Heinsstraat aan de slopershamer ten prooi zou vallen. Dat gebeurde en er kwam ruim tien jaar geleden woningbouw aan de Jan Heinsstraat en de Zuid-Willemsvaart. |
1975 |
RedactieNa gereedkoming nieuwbouw in Noord. 'Oude' Carolusziekenhuis maakt plaats voor flatsBrabants Dagblad vrijdag 7 februari 1975 (foto) |
|
1975 |
RedactieVolgend jaar augustus wordt met bouw begonnen. Oude Carolusziekenhuis moet wijken voor huizenBrabants Dagblad zaterdag 7 juni 1975 (foto) |
|
1976 |
RedactieCarolus ziekenhuis 's-Hertogenboschs.n. (s.l. 1976) |
|
1997 |
Henny MolhuysenVerdwenen stadsbeelden : Carolusziekenhuis begon met vijf zustersBrabants dagblad donderdag 13 februari 1997 (foto) |
|
2001 |
Jan Brouwers'Tussen zorg en genezing', 125 jaar Carolus Ziekenhuis in 's-Hertogenbosch |
|
2002 |
Nel van der Heyden RogierReligieuzen zochten asiel rond Den BoschKloosters en religieus leven ('s-Hertogenbosch 2002) 181-193 |
|
2008 |
Theo HoogbergenOnrtroerende zorg naast achteloosheidBossche Omroep zondag 22 juni |
|
2010 |
Jan SmitsJan Heinsstraat 3. Voormalig klooster in Sint Carolusziekenhuis.in: Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant (2010) 491-492 |
|
2011 |
Knipscharen 'happen' in CarolusKomende maandag beginnen de voorbereidingen op de sloop van het voormalige Carolusziekenhuis. Als alleen het skelet nog over is, begint het zware werk.
Kees Bechtold | Brabants Dagblad zaterdag 24 september 2011 | 38-39
|
1943 | J.H.M. Goedemans (onderwijzeres) |
1865 | N.D.V.J. Bolsius (directeur der gasfabriek) |
1875 | N.D.V.J. Bolsius (directeur der gasfabriek) - H. Verkuijlen (mr. broodbakker) |
1910 | Gesticht van den H. Carolus Borromeus (verpleging van zieken) - E. Hannappel (overste) - F. Vereijken (rector) |
1928 | Th. den Otter - St. Carolus Gesticht |
1943 | wed. C. van Dongen-Nijsse - wed. C.Th. Klaverwijden-Driessen - wed. J.C.M. Klerkx-van de Biggelaar - G.C.J.A. van der Linden (kantoorbediende) - E.F.M. van de Mortel (schrijfster 1e kl. Insp. Staatstoez. op krankz.) - T. den Otter (huisknecht) - jonkvr. V.L.H. van Sasse van Ysselt |
1948 | St. Carolus-ziekenhuis |
H.F.J.M. van den Eerenbeemt, Geschiedenis van Noord-Brabant (1996-1997) I. 316; II. 291; III. 247
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 212, 388, 389